منظور از بازی فکری انتزاعی چیست؟

در دنیای بازی‌های فکری، اصطلاح بازی انتزاعی (Abstract Game) زیاد به گوش می‌رسد، اما درک درستی از مفهوم آن وجود ندارد. این مقاله به بررسی مختصر این نوع بازی‌ها و ارائه تعریفی جامع از آنها می‌پردازد. در بازی‌های انتزاعی، خبری از داستان، شانس و تاس نیست. همه چیز بر پایه استراتژی و تفکر پیش می‌رود. در این بازی‌ها، اطلاعات کاملا شفاف و در دسترس هستند و برنده کسی است که با هوش و ذکاوت خود، بهترین مسیر را برای رسیدن به هدف نهایی انتخاب کند.

درست است که بازی انتزاعی اصطلاحی مبهم است و تعاریف گوناگونی را شامل می‌شود. اما پیش از غرق شدن در دنیای این بازی‌ها، بهتر است نگاهی به مفهوم انتزاعی بیندازیم. انتزاعی صفتی است که برای مفاهیم ذهنی و غیرعینی به کار می‌رود و به پدیده‌هایی اشاره می‌کند که تا حد امکان فشرده و عاری از جزئیات غیرضروری هستند. در واقع، انتزاع یعنی خلاصه‌سازی و دور شدن از جزئیات ملموس برای رسیدن به مفاهیم کلی‌تر. در دنیای هنر مدرن، انتزاع نقشی کلیدی ایفا می‌کند و هنرمندان از آن برای بیان مفاهیم عمیق و پیچیده بدون استفاده از تصاویر واقعی استفاده می‌کنند. این رویکرد در بازی‌های فکری انتزاعی نیز دیده می‌شود، جایی که تمرکز بر روی استراتژی، الگوبرداری و تفکر انتقادی است و خبری از المان‌های عینی و ملموس مانند تخته و مهره‌های بازی نیست. به صورت کلی؛ منظورمان از مفهوم ذهنی چیزهایی است که فقط در ذهن ما وجود دارند و در دنیای واقعی نمی‌توان آنها را دید یا لمس کرد. مثال‌هایی از این مفاهیم ذهنی می‌توانند تشنگی، گرسنگی، عشق و یا خشم باشند. ما می‌توانیم فردی را که تشنه یا عاشق است ببینیم، اما نمی‌توانیم خودِ تشنگی یا عشق را به طور مجزا مشاهده کنیم. این مفاهیم ذهنی ساخته و پرداخته ی ذهن ما هستند و وجود خارجی مستقلی ندارند.

بازی‌های فکری انتزاعی چه ویژگی‌هایی دارند؟

یکی از ویژگی‌های بارز بازی‌های فکری انتزاعی، سادگی و فشردگی قوانین آنهاست. در مقابل بازی‌های شلوغ و پرقانون، بازی‌های انتزاعی با قواعدی شفاف و کم‌ تعداد، در عرض چند دقیقه قابل یادگیری هستند. اما این سادگی فریبنده است! چرا که استراتژی و عمق بازی در لایه‌های زیرین قوانین ساده پنهان شده و تسلط بر آنها نیازمند صرف زمان و تجربه فراوان است. به عبارتی دیگر، یادگیری بازی فکری انتزاعی آسان است، اما تسلط بر آن یک عمر طول می‌کشد.

یکی‌ دیگر از مهم‌ترین مشخصات و ویژگی‌های بازی‌های فکری انتزاعی این است که، برخلاف بازی‌های مبتنی بر شانس مانند بازی‌های کارتی یا دورهمی، در این بازی‌ها هیچ‌گونه عنصر شانسی وجود ندارد و تمام تمرکز بر تفکر و استراتژی است. به همین دلیل، خبری از تاس انداختن یا کارت کشیدن نیست و پیروزی در این میدان، تنها با اتکا به قدرت ذهن و هوش بازیکن رقم می‌خورد. به همین دلیل؛ برخی از افراد ممکن است این نوع بازی‌ها را خشک و بی‌ روح بدانند، اما این تصور کاملا اشتباه است. بازی‌های انتزاعی سرشار از هیجان و ظرافت هستند و چالشی عمیق برای ذهن به حساب می‌آیند. در این بازی‌ها، تنها شانسی که می‌توانید به آن اتکا کنید، اشتباهات حریف است.

آیا می‌توان خط قاطعی بین بازی‌های کاملا انتزاعی و آن‌هایی که رگه‌هایی از داستان دارند، رسم کرد؟

این پرسش، مرز باریکی را بین این دو دسته از بازی‌ها ایجاد می‌کند که به چالشی جذاب برای طراحان و علاقه‌مندان به بازی‌های فکری تبدیل شده است. در واقع، طیف گسترده‌ای از بازی‌ها وجود دارد که در این تقابل ذهن و داستان جای می‌گیرند. برخی بازی‌ها علیرغم داشتن تم و داستان، هسته اصلی آن‌ها بر پایه استراتژی و تفکر انتزاعی استوار است و در دسته بازی‌های انتزاعی قرار می‌گیرند. در مقابل، بازی‌هایی هستند که علیرغم استفاده از المان‌های انتزاعی، روایت داستان و غرق شدن در دنیای خیالی را در اولویت قرار می‌دهند و به عنوان بازی‌های تِماتیک شناخته می‌شوند.

این مرز مبهم و وجود بازی‌هایی که در این بین قرار می‌گیرند، نشان می‌دهد که دنیای بازی‌های فکری فراتر از دسته‌بندی‌های ساده است و خلاقیت طراحان و ذوق و سلیقه بازیکنان، نقش اساسی در تعیین ماهیت و جذابیت هر بازی ایفا می‌کند. شطرنج، که از کهن‌ترین و برجسته‌ترین بازی‌های انتزاعی به شمار می‌رود، صرفا مجموعه‌ای از مهره‌ها و حرکات نیست؛ بلکه بازتابی از نبردی حماسی در قالبی انتزاعی است. در این نبرد ذهنی، شاهان بر تخته شطرنج به مصاف هم می‌روند و سرنوشت نبرد با درایت، شجاعت و البته کمی شانس رقم می‌خورد. اما آیا این تم حماسی تنها به شطرنج محدود می‌شود؟ یا ردپای چنین داستان‌هایی را می‌توان در سایر بازی‌های انتزاعی نیز یافت؟

آیا بازی‌های مبتنی بر شانس می‌توانند انتزاعی باشند؟

نقش شانس در بازی‌های انتزاعی، موضوعی همیشگی برای بحث بوده است. برخی معتقدند که هرگونه عنصر تصادفی، ماهیت انتزاعی بازی را خدشه‌دار می‌کند و آن را به قلمرو بازی‌های مبتنی بر شانس سوق می‌دهد. اما آیا این دیدگاه کاملا درست است؟ شاهکارهایی مانند تخته نرد که در زمره بازی‌های انتزاعی طبقه‌ بندی می‌شوند، نقشی اساسی برای تاس قائل هستند. ضرب‌المثل قدیمی "تاس اگر نیک ننشیند، همه‌کس نردّاد است" نیز به وضوح بیانگر این موضوع است. در واقع، می‌توان گفت که شانس و استراتژی در بسیاری از بازی‌های فکری، رابطه‌ای پیچیده دارند. تاس می‌تواند عنصر هیجان و غیرقابل پیش‌بینی بودن را به بازی اضافه کند و در عین حال، مهارت و استراتژی بازیکن را نیز به چالش بکشد.

در بازی‌هایی مانند تخته نرد، تاس صرفا ابزاری برای تعیین حرکات تصادفی نیست، بلکه بازیکنان ماهر می‌توانند با تحلیل احتمال وقوع رویدادها و مدیریت ریسک، از آن به نفع خود استفاده کنند. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که وجود عنصر شانس، الزاما به معنای حذف استراتژی از بازی‌های انتزاعی نیست. در عوض، توازن ظریف بین این دو عنصر است که چالش و جذابیت این نوع بازی‌ها را رقم می‌زند. تخته نرد نمونه‌ای عالی از این تعادل است. این بازی قوانینی ساده و فشرده دارد، فاقد تم پیچیده است و در عین حال، نقشی اساسی برای شانس قائل است. اما در نهایت، این مهارت و استراتژی بازیکن است که او را به سمت پیروزی هدایت می‌کند.

به خاطر داشته باشید که هرچه تعداد بازیکنان در یک بازی بیشتر باشد، نقش شانس نیز پررنگ‌تر می‌شود. در بازی‌های دو نفره، تمرکز روی یک حریف و پیش‌بینی حرکات او، شانس را به حداقل می‌رساند. اما در بازی‌های گروهی، به‌ خصوص با افزایش تعداد بازیکنان، حرکات غیرقابل‌ پیش‌ بینی افراد دیگر می‌تواند برنامه‌های شما را به هم بریزد و نتیجه را تحت‌الشعاع قرار دهد. در این شرایط، حتی یک بازیکن ضعیف هم می‌تواند با حرکتی شانسی، سرنوشت بازی را به نفع خود تغییر دهد و زحمات بازیکنان حرفه‌ای را هدر دهد. در دنیای بازی‌های انتزاعی، دوئل ذهن‌ها حرف اول را می‌زند. این بازی‌ها که غالبا برای دو نفر طراحی شده‌اند، با اتکا به قوانین ساده و ظریف، نبردی بی‌امان از هوش و استراتژی را رقم می‌زنند.

برخلاف بازی‌های رومیزی کلاسیک که داستان و المان شانس در آنها نقشی پررنگ دارد، در اینجا همه چیز حول محور محاسبات دقیق و پیش‌بینی‌های هوشمندانه می‌چرخد. اما طراحان این بازی‌ها برای جذب طیف وسیع‌تری از مخاطبان، گاه قوانینی را برای بازی‌های گروهی 3 تا 6 نفره نیز ارائه می‌کنند. نمونه بارز این موضوع، بازی Patchwork و نسخه توسعه‌یافته آن Cottage Garden است. بنابراین می‌توان گفت که بازی‌های انتزاعی، با تمرکز بر هوش و استراتژی، دنیایی متفاوت از سرگرمی را به ارمغان می‌آورند، دنیایی که در آن تاس و شانس جایی ندارند و تنها ذهن‌های تیز و خلاق می‌توانند به پیروزی دست یابند.

تفاوت بازی های انتزاعی با سایر بازی های فکری در چیست؟

در بازی‌های انتزاعی، بر خلاف اکثر بازی‌ها، هیچ‌ گونه اطلاعات پنهانی وجود ندارد. در این بازی‌ها که به آن‌ها بازی‌های اطلاعات کامل هم می‌گویند، هر دو بازیکن به طور کامل از تمام اطلاعات بازی، از جمله موقعیت مهره‌ها و وضعیت صفحه، آگاه هستند. این موضوع در تضاد با بسیاری از بازی‌های فکری دیگر است که در آن‌ها المان‌هایی از شانس و اطلاعات پنهان مانند دسته‌ی کارت‌های بازیکن یا مهره‌های پنهان روی صفحه بازی وجود دارد. به عنوان مثال، در بازی کوریدور، شما همیشه می‌دانید که حریف شما در چه فاصله‌ای از خط پایان قرار دارد و چند مانع برای مسدود کردن مسیر شما در اختیار دارد. به همین ترتیب، در بازی Hive، موقعیت ملکه حریف و مهره‌های باقی‌مانده در دست او برای شما آشکار است.

این شفافیت کامل در بازی‌های انتزاعی، آن‌ها را به چالشی عمیق‌تر و مبتنی بر استراتژی و پیش‌بینی تبدیل می‌کند و نقشی اساسی در جذابیت و عمق این نوع بازی‌ها ایفا می‌کند. برای درک بهتر این ویژگی، کافی است لحظه‌ای به میزان اطلاعات غیرقابل‌ پیش‌ بینی و پنهانی که در بازی‌های کارتی یا پارتی‌گیم‌ها وجود دارد، فکر کنیم. هر لحظه ممکن است کارتی رو شود که ما مطلقا نمی‌دانیم چه شرایطی به وجود خواهد آورد و همه‌ چیز را به هم بریزد. اتفاقی که شاید در یک بازی دورهمی بامزه یا مفرح به نظر برسد ولی در یک بازی استراتژی انتزاعی غیرقابل‌ تحمل است. در عالم بازی‌های انتزاعی، همان‌طور که تنها شانس شما اشتباه کردن حریف است، تنها چیزی که ممکن است شما از آن بی‌خبر باشید، خلاقیت و نبوغ حریف است که می‌تواند برای‌تان دردسر درست کند. البته مثل همیشه، خط قرمز باریک عزیزمان را نیز فراموش نمی‌کنیم و استثناها را از یاد نمی‌بریم.

در سال‌های اخیر، با افزایش تنوع بازی‌های فکری، مرزهای بین بردگیم‌های انتزاعی و دیگر انواع بازی‌ها مانند بازی‌های خانوادگی یا دورهمی محو شده است. کارشناسان نظرات مختلفی در مورد انتزاعی بودن یا نبودن این بازی‌ها دارند. میزان انتزاعی بودن بازی‌ها می‌تواند متفاوت باشد و شاید بتوان برای این میزان "درصد" یا مقیاسی دیگر تعیین کرد. برخی از بازی‌های انتزاعی که ویژگی‌های ذکر شده را دارند، به عنوان بازی‌های انتزاعی ناب یا مطلقا انتزاعی شناخته می‌شوند. بهترین نمونه‌های بازی‌های انتزاعی ناب، علاوه بر شطرنج، تخته‌نرد و گو از دنیای باستان، شاهکارهای کریس بورم در پروژه گیپف نیز هستند. پس نتیجه می‌گیریم که بازی‌های انتزاعی معمولا دو نفره هستند و قوانین ساده و مختصری دارند. این بازی‌ها فاقد تم داستانی بوده و بدون دخالت عنصر شانس و اطلاعات پنهانی یا غافلگیرکننده هستند. این چهار یا پنج ویژگی، به شکلی متقاعدکننده، تصویر کلی یک بازی انتزاعی را به نمایش می‌گذارند.

رایج‌ترین سوالات شما در رابطه با بازی‌های فکری انتزاعی:

1. برخی از محبوب‌ترین بازی‌های فکری انتزاعی کدامند؟

پاسخ: برخی از بازی‌های فکری انتزاعی محبوب شامل شطرنج، گو، آوالون و پنتاگون هستند. این بازی‌ها به دلیل قوانین ساده و عمق استراتژیک خود شناخته شده‌اند.

2. آیا بازی‌های فکری انتزاعی برای کودکان مناسب هستند؟

پاسخ: بله، بازی های فکری انتزاعی می توانند برای کودکان در هر سنی مناسب باشند. بسیاری از بازی ها وجود دارند که به طور خاص برای کودکان طراحی شده اند و می توانند به آنها در یادگیری مهارت های مهم فکری کمک کنند.

3. چگونه می‌توانم در بازی‌های فکری انتزاعی بهتر و حرفه‌ای تر شوم؟

پاسخ: بهترین راه برای بهتر شدن در بازی های فکری انتزاعی تکرار و تمرین است. شما می توانید با افراد مختلف بازی کنید، قوانین بازی ها را مطالعه کنید و ترفندها و استراتژی های جدید را یاد بگیرید.

4. چگونه می‌توانم دوستان و خانواده‌ام را به بازی‌های فکری انتزاعی علاقه‌مند کنم؟

پاسخ: برای علاقه‌مند کردن دوستان و خانواده به بازی‌های فکری انتزاعی می‌توانید بازی‌های ساده‌تر و جذاب‌تر را انتخاب کنید و در ابتدا قوانین را به طور ساده توضیح دهید. همچنین، برگزاری جلسات بازی منظم و ایجاد یک محیط دوستانه و حمایتی می‌تواند به افزایش علاقه و مشارکت کمک کند.